از روزی که بشر به کار تدوین و نگارش تاریخ مبادرت ورزید برای مکان‌های جغرافیایی نیز نام‌های با مسمایی انتخاب کرد که آبراه جنوبی و جدا کننده فلات ایران از شبه جزیره عربستان نیز یکی از این موارد بوده که با نام «دریای پارس» از آن دوران کهن به یادگار مانده است، به مناسبت ۱۰ اردیبهشت، روز ملی خلیج‌فارس، جایگاه تاریخی این گوهر نیلگون در اسناد و منابع گنجینه رضوی بررسی کرده‌ایم.
نسخه خطی به‌جا مانده از قرن ۴ هجری‌قمری گویای نام خلیج‌فارس است
نسخه خطی «المسالک والممالک» تألیف ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصطخری در قرن چهارم هجری‌قمری یعنی هزارسال قبل که در گنجینه نسخه‌های خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود یکی از قدیمی‌ترین منابعی است که به این قضیه اشاره دارد.
اصطخری در این اثر سراسر خليج فارس و بحر عمان و بخش بزرگى از اقيانوس هند از ساحل شرقى افريقا، زنگبار تا حدود سرانديب (سيلان) را دريای پارس ناميده است و گاه انتهای اين دريا را به سرزمين چين رسانده است.
اسناد تاریخی راوی نام خلیج‌فارس
اسنادی از مکاتبات سیاسی دوره قاجار در مرکز اسناد آستان قدس رضوی موجود است که به وضوح از نام خلیج‌فارس در آن نام برده شده است، قدیمی‌ترین این اسناد متعلق به سال ۱۲۳۸ هجری‌قمری و دوره مظفرالدین‌شاه قاجار است که در آنها نام خلیج فارس به روشنی ذکر شده و در آن نام خلیج فارس به زبان‌های فارسی، آلمانی و انگلیسی درج شده است.
انعقاد قراردادی بین محمد زکی‌خان سردار فارس و سرحددار انگلیس در هندوستان پیرامون همکاری‌های متقابل برای برقراری امنیت در بنادر و جزایر واقع در خلیج فارس و توافق بر سر حضور نیروهای انگلیسی در آن حدود را که به تاریخ ۱۲۳۸ هجری‌قمری منعقد شده است، برگ دیگری از این اسناد است.
همچنین نامه شرکت کشتی‌رانی هلند به سید جلال‌الدین تهرانی برای مراجعه و دریافت برگ حواله تحویل کالا به تاریخ ۱۳۳۷ شمسی و سواد عریضه رؤسای ایرانی ساکن کویت به شیخ محمد خالصی در خصوص تعدی عبدالعزیز بن مسعود، حاکم نجد، به ایرانیان ساکن کویت و درخواست مذاکره با سردار سپه برای توجه به ایرانیان دور از وطن و تسلط اجانب بر جزایر ایرانی خلیج فارس به تاریخ ۱۳۴۲هجری‌قمری از دیگر اسناد تاریخی است که به نام خلیج فارس اشاره دارد.
دستور تلگرافی حسین قلی‌خان نظام السلطنه مافی به شوکت الملک برای توقیف کاروان حامل سلاح از مبدا خلیج فارس به مقصد افغانستان و اعلام نتیجه آن به تاریخ ربیع الاول ۱۳۲۶ هجری‌قمری، تصویر بریده روزنامه الوطن حاوی یک سند تاریخی از نامه شیخ مبارک الصباح، امیر کویت و تصریح به کلمه «خلیج فارس» به تاریخ جمادی الاول ۱۴۲۷هجری‌قمری، جوازنامه صادره توسط دولت انگلیس در خلیج‌فارس مربوط به حمل مال‌التجاره از بندر بوشهر به داخل ایران برای محمد شفیع تاجر کازرونی به تاریخ ۱۳۱۷ هجری‌قمری و صورت قیمت اجناس و کالاهای تجاری در بازارهای انگلیس و هزینه تحویل آن در بنادر خلیج فارس به تاریخ ۱۳۲۴ هجری‌قمری از دیگر اسنادی است که به این امر اشاره داشته است.
خلیج فارس در موزه رضوی
همچنین از دیگر آثار راوی نام خلیج فارس در گستره تاریخ ایران می‌توان به نقشه اهدایی توماس کلستیل رئیس‌جمهوری اتریش به رهبر معظم انقلاب متعلق به قرن ۱۹ میلادی اشاره کرد که در موزه هدایای رهبری آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
دو کره جغرافیایی ساخت انگلستان به تاریخ ۱۸۵۰ و ۱۸۴۵ میلادی که نام خلیج فارس به انگلیسی در آنها درج شده نیز از جمله آثار موجود در موزه هدایای رهبری آستان قدس رضوی که از نام خلیج فارس در گستره تاریخ روایت می‌کند.
انتهای پیام/
